Niedawno prezydent Barack Obama ogłosił założenia Europejskiej Inicjatywy Wzmocnienia (European Reassurance Initiative, ERI) w roku budżetowym 2017. Zapowiedziano czterokrotne zwiększenie nakładów finansowych w stosunku do roku poprzedniego. W związku z tym warto przyjrzeć się celom samej Inicjatywy oraz jej dotychczasowemu budżetowi.
3 czerwca 2014 r. prezydent B. Obama, w czasie swojej wizyty w Polsce z okazji obchodów 25-lecia odzyskania przez Rzeczpospolitą wolności, ogłosił uruchomienie nowego pakietu wsparcia wojskowego dla państw Europy Środkowo-Wschodniej. Tego samego dnia zwrócił się również do Kongresu o przyznanie 1 miliarda USD na tę inicjatywę w roku fiskalnym 2015 (Fiscal Year, FY), czyli od października 2014 r. do września 2015 r.
Cele ERI
ERI uruchomiono w odpowiedzi na tzw. kryzys ukraiński i aneksję Krymu przez Federację Rosyjską w marcu 2014 r. Stany Zjednoczone postanowiły zwiększyć “możliwości, gotowość oraz zdolności do reagowania Sojuszu Północnoatlantyckiego” (capability, readiness, and responsiveness of NATO) na dalsze destabilizujące działania na kontynencie europejskim.
Deklarowanymi celami ERI są:
- Zwiększenie liczby szkoleń i ćwiczeń wojskowych oraz rotacyjnej obecności żołnierzy USA w Europie, a w szczególności w państwach tworzących wschodnią flankę Sojuszu Północnoatlantyckiego.
- Utworzenie w państwach członkowskich NATO w Europie Środkowej i Wschodniej pododdziałów składających się z planistów Stanów Zjednoczonych. Ich celem ma być zwiększenie możliwości i zakresu wspólnych ćwiczeń i rotacji.
- Zwiększenie zdolności reagowania sił zbrojnych USA na kontynencie europejskim poprzez np. rozmieszczenie ekwipunku i rozbudowę infrastruktury w Europie.
- Zwiększenie udziału Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych (U.S. Navy) w siłach morskich NATO m.in. poprzez trwałe rozmieszczenie floty na Morzu Czarnym i Morzu Bałtyckim.
- Tworzenie możliwości do współdziałania z państwami uznawanymi za “bliskich przyjaciół” (close friends), czyli Gruzję, Ukrainę i Mołdawię.
Istotnym novum, w porównaniu do rotacji przeprowadzanych przez USA przed ogłoszeniem ERI, jest udział w ćwiczeniach na terenie Europy (głównie Środkowej i Wschodniej) jednostek stacjonujących na stałe w Stanach Zjednoczonych. Oznacza to rotacyjne wysyłanie dodatkowych brygadowych zespołów bojowych (Brigade Combat Team, BCT) do Europy. Obecnie na Starym Kontynencie znajdują się dwa BCT: 173. Brygada Powietrznodesantowa (173rd Airborne Brigade) i 2. Pułk Kawalerii (2nd Cavalry Regiment).
Powyżej znajduje się nagranie wideo z konferencji prasowej z udziałem prezydenta Stanów Zjednoczonych Baracka Obamy oraz prezydenta Rzeczypospolitej Bronisława Komorowskiego przeprowadzonej 3 czerwca 2014 r. w Belwederze w Warszawie (Źródło: oficjalny kanał YouTube Białego Domu, https://www.youtube.com/watch?v=r167GofzP_Q , 28.04.2016).
Koszty poszczególnych zadań ERI
Europejska Inicjatywa Wzmocnienia finansowana jest z funduszu na operacje zagraniczne (Overseas Contingency Operations, OCO) Departamentu Obrony (Department od Defense, DoD). OCO jest dodatkowym źródłem finansowania działalności DoD za granicą. Chodzi tu głównie o nagłe operacje, na które nie zostały przeznaczone pieniądze w budżecie podstawowym Departmentu.
| Cel/Rok budżetowy | 2015 | 2016 | 2017* |
|---|---|---|---|
| Zwiększenie obecności wojskowej | 423,1 | 471,4 | 1 049,8 |
| Dodatkowe dwu- i wielostronne ćwiczenia | 40,6 | 108,4 | 163,1 |
| Polepszenie infrastruktury | 196,5 | 89,1 | 217,4 |
| Tworzenie możliwości do współdziałania z “bliskimi przyjaciółmi” (Gruzję, Ukrainę, Mołdawię) | 13,7 | 62,6 | 85,5 |
| Zwiększenie ilości sprzętu wojskowego rozmieszczonego w Europie | 136,1 | 57,8 | 1 903,9 |
| Łączna wartość | 985,0 | 789,3 | 3 419,7 |
Powyższa tabela przedstawia koszt poszczególnych zadań, na które budżet ERI zostanie przeznaczony. Liczby zostały podane w milionach USD. *Na chwilę obecną (kwiecień 2016 r.) wydatki w ramach ERI w roku budżetowym 2017 nie zostały jeszcze zatwierdzone przez Kongres. Opracowanie własne na podstawie: European Reassurance Initiative, Office of the Under Secretary of Defense, luty 2016 r., s. 1, http://comptroller.defense.gov/Portals/45/Documents/defbudget/fy2017/FY2017_ERI_J-Book.pdf (25.04.2016).
Jeśli chodzi o poszczególne elementy ERI, to finansowanie kosztów zwiększonej obecności utrzymywało się w 2015 i 2016 na podobnym poziomie (ok. 450 mln USD). W roku budżetowym 2017 zaplanowano jednak ponad dwukrotny wzrost tego typu wydatków (do ponad 1 mld USD).
W FY 2017 nieznacznie zostaną zintensyfikowane dwu- i wielostronne ćwiczenia (o ok. 55 mln USD) oraz działania podejmowane w ramach tworzenia możliwości do współdziałania z państwami uznawanymi za wspomnianych “bliskich przyjaciół” (o ok. 20 mln USD). Już w roku budżetowym 2016 wydatki na te cele wzrosły odpowiednio o ok. 65 mln USD i 50 mln USD w porównaniu z rokiem 2015.
Wydatki na budowę lub zmodernizowanie infrastruktury zostały ponad dwukrotnie zmniejszone w roku budżetowym 2016 w porównaniu z rokiem 2015 (do niecałych 90 mln USD), natomiast w 2017 r. mają osiągnąć największy do tej pory poziom ponad 200 mln USD.
Największa zmiana nastąpi jednak w wydatkach na magazynowanie sprzętu wojskowego USA w Europie, ponieważ w roku budżetowym 2017 nakłady finansowe na ten cel zostaną ponad 30-krotnie zwiększone w porównaniu z 2016 r., a ponad 13-krotnie z 2015 r.
Łączna wartość ERI w roku budżetowym 2016 zmniejszyła się o nieco ponad 150 mln USD w porównaniu z rokiem wcześniejszym, natomiast propozycja na rok 2017 zakłada prawie czterokrotny wzrost wydatków w porównaniu z rokiem poprzednim. Natomiast procentowy udział ERI w łącznej wartości kwoty przeznaczonej na OCO w pierwszych dwóch latach stanowił jedynie 1,5% , zaś w 2017 r. ma to być prawie 6%.
W opublikowanym 2 lutego 2016 r. oświadczeniu prezydent Barack Obama ustosunkował się do zaproponowanego projektu budżetu ERI w roku budżetowym 2017. Prezydent USA stwierdził, że dotychczasowe działania finansowane z ERI (m. in. ćwiczenia przeprowadzane w ramach operacji Atlantic Resolve) były konieczne, aczkolwiek okazały się niewystarczające. Podkreślił, że “w obliczu zbliżającego się szczytu NATO w 2016 r. w Warszawie, oczywiste jest, że Stany Zjednoczone i nasi sojusznicy muszą robić więcej w celu polepszenia możliwości wspólnej obrony” (“As we approach the 2016 NATO Summit in Warsaw, it is clear that the United States and our allies must do more to advance our common defense…”).
W kontekście szczytu w Warszawie w 2016 r., amerykańska propozycja ma na celu pokazanie, że Stany Zjednoczone są liderem zapewniania bezpieczeństwa państwom wschodniej flanki NATO. Dodatkowo, dzięki takiemu zabiegowi Stany Zjednoczone podejmują próby wywarcia nacisku na innych członków NATO, by ci podążali za USA i również zobowiązali się do wzmocnienia wschodniej flanki Sojuszu.
Podsumowanie
Zwiększone nakłady finansowe na ERI, o ile zostaną zaaprobowane przez Kongres, znacząco zintensyfikują obecność wojskową Stanów Zjednoczonych w Europie Środkowo-Wschodniej. W szczególności, USA będą zdolne do pokrycia kosztów rozmieszczenia ekwipunku wojskowego w Europie, który w razie potrzeby będzie mógł zostać użyty przez ich siły zbrojne.