1 maja 2015 roku oficjalnie rozpoczęła się 38. rotacja w ramach misji patrolowania przestrzeni powietrznej państw bałtyckich (NATO Baltic Air Policing, BAP). Tym razem nadzór nad niebem Estonii, Łotwy i Litwy przejęły jednostki z Norwegii, Wielkiej Brytanii, Włoch oraz Belgii.
Misja NATO Baltic Air Policing (BAP) rozpoczęła się 29 marca 2004 roku w dniu gdy do NATO oficjalnie przyjęto Estonię, Litwę i Łotwę (oraz Bułgarię, Rumunię, Słowację i Słowenię). Decyzja o powołaniu tej misji została podjęta – na prośbę trzech państw bałtyckich – przez Radę Północnoatlantycką (ang. North Atlantic Council, NAC) jeszcze 17 marca 2004 roku. Cztery dni później, 21 marca 2004, podpisano porozumienie dotyczące ochrony przestrzeni powietrznej pomiędzy Dowództwem Sił Powietrznych Regionu Północnego NATO [ang. Air Command Northern], które w 2013 roku zostało dezaktywowane i zastąpione Sojuszniczym Dowództwem Sił Powietrznych (ang. Allied Air Command, AIRCOM), a krajami bałtyckimi.
Celem BAP jest przede wszystkim zwiększenie potencjału wojskowego krajów bałtyckich. Należy pamiętać, że Litwa, Łotwa i Estonia nie posiadają własnych sił powietrznych. Jednocześnie BAP stało się dogodną okazją do manifestacji solidarności i wzmocnienia obrony na wschodniej flance NATO. Zadaniem sił powietrznych uczestniczących w rotacjach jest również udzielanie pomocy samolotom wojskowym i cywilnym w sytuacjach awaryjnych.
8 lutego 2012 roku, ponownie decyzją Rady Północnoatlantyckiej, misja została bezterminowo przedłużona. Z powodu tajności dokumentów nie jest możliwe stwierdzenie kiedy nastąpi ponowna rewizja samej misji. Jednakże, anonimowe źródła donoszą, że ponowne spotkanie w tej sprawie w ramach NATO zostanie zorganizowane przed 2018 rokiem.
Rozbudowa w 2014 roku
Od maja 2014 r. powiększono czterokrotnie liczebność uczestników, jak i myśliwców, partycypujących w ramach rotacji, o czym zdecydował co zostało Sojusz miesiąc wcześniej. Przyczyną tej zmiany była rosyjska aneksja Krymu. Od tego momentu w operacji bierze udział nie jedno państwo, a aż 4, co przy założeniu, że każdy kraj wysyła 4 samoloty i od 100 do 200 żołnierzy, pozwala określić szacunkową liczbę uczestników na 16 samolotów i do 800 żołnierzy w każdej rotacji.
Bazy z których operują samoloty uczestniczące obecnie w BAP znajdują się w litewskich Szawlach, estońskim Ämari oraz w Malborku. Należy jednak zaznaczyć, że na początku misji używano głównie litewskiej bazy. Od czasu powiększenia jednostek uczestniczących w ramach BAP w 2014 r., dodana została druga baza znajdująca się w Ämari, która w ciągu ostatnich kilku lat przeszła szereg modernizacji. Także w tym samym okresie, polska 22. Baza Lotnicza w Malborku zaczęła być wykorzystywana do przyjmowania myśliwców biorących udział w kolejnych rotacjach BAP.
Forma realizacji BAP
BAP jest realizowane w formie patrolowania przestrzeni powietrznej krajów bałtyckich poprzez stałe dyżury składające się z dwóch myśliwców oraz dwóch myśliwców rezerwowych. Istotnym zadaniem dyżurujących myśliwców jest przechwycenie niezidentyfikowanej maszyny w przestrzeni powietrznej krajów bałtyckich. Ta procedura wygląda następująco:
- Rozkaz do startu zostaje wydany przez Koalicyjne Centrum Operacji Powietrznych (ang. Combined Air Operations Center) w Uedem w Niemczech w chwili pojawienia się nieznanych obiektów na radarze.
- Podrywane są dwa dyżurujące myśliwce, których pierwszym celem jest dotarcie do nieznanego samolotu.
- Piloci poprzez łączność radiową lub znaki dawane za pomocą myśliwca (np. przechylaniem własnego samolotu) dają sygnał, by dana jednostka podążała za nimi.
- Dyżurna para może wtedy, w zależności od rozkazu, “odprowadzić” obcy samolot poza granice kraju lub skierować go na najbliższe lotnisko.
Jak podaje oficjalna strona internetowa Sojuszu Północnoatlantyckiego, w ubiegłym roku dokonano ponad 150 przejęć rosyjskich samolotów wojskowych, to prawie cztery razy więcej niż w 2013 r. Znacznie większą różnicę obrazują statystki z początków misji BAP. W czasie pierwszej rotacji w 2004 r., którą przeprowadzali Belgowie, tylko raz Rosjanie naruszyli przestrzeń powietrzną w ciągu trzech miesięcy.
Polski wkład
W ramach poprzedniej, 37. rotacji działał Polski Kontyngent Wojskowy Orlik 6 (liczba oznacza kolejną z kolei rotację, w której uczestniczą Polacy). Oddelegowany został on na okres od 22 grudnia 2014 do 15 maja 2015, jednak faktycznie operował od 1 stycznia 2015 do 1 maja 2015 roku. W ramach polskiego kontyngentu piloci korzystali z myśliwców Mig-29 z 23. Bazy Lotnictwa Taktycznego w Mińsku Mazowieckim.
Zgodnie z postanowieniem Prezydenta Bronisława Komorowskiego, Orlik 6 podporządkowany był operacyjnie Naczelnemu Dowódcy Sił Sojuszniczych Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (ang. Supreme Allied Commander Europe, SACEUR), którym obecnie jest generał Phillip Breedlove. Stoi on na czele Naczelnego Dowództwa Sił Sojuszniczych w Europie (ang. Supreme Headquarters Allied Powers Europe, SHAPE), które jest odpowiedzialne za planowanie, przygotowywanie i przeprowadzanie operacji wojskowych NATO.
Także w okresie poprzedniej, 37. rotacji, w malborskiej 22. Bazie Lotnictwa Taktycznego stacjonował kontyngent z Belgii, mający za zadanie podnoszenie kwalifikacji polskich lotników oraz doraźną pomoc w wypełnianiu misji BAP.
Rola USA
Wartym odnotowania jest wpływ Stanów Zjednoczonych na zmianę kształtu misji nadzorowania przestrzeni powietrznej państw bałtyckich. Odpowiedzialnymi za trwającą od stycznia do końca kwietnia 2014 roku 36. rotację były Stany Zjednoczone. Działania Rosji wobec Ukrainy spowodowały, że 6 marca 2014 roku powiększono garnizon z czterech F-15C do aż dziesięciu oraz jednego samolotu-cysterny KC-135. Było to niejako pierwsze rozszerzenie w ramach BAP, które zapoczątkowali właśnie Amerykanie. Krok ten stał się część szerszej operacji amerykańskiej, zwanej “Atlantyckie Zdecydowanie” (ang. Atlantic Resolve). Działania w ramach tego przedsięwzięcia realizowane są od marca 2014 roku, w celu demonstracji obecności żołnierzy Stanów Zjednoczonych w Europie Środkowej i Wschodniej.
38. rotacja BAP dobiegnie końca 1 września 2015 roku.